រូបសំណាករម្លឹកអំពីការចងចាំ

ថ្ងៃទី៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧ រូបសំណាករម្លឹកអំពីការចងចាំរបបខ្មែរក្រហម ដែល សិល្បករ និងអ្នករចនារូបសំណាក លោក អ៊ឹង ភូសេរ៉ា ជាកូនខ្មែរកាត់បារាំងបាន ហៅឈ្មោះថា «អ្នកអង្វរលន់តួ» ឬជាបូជនីយដ្ឋាន «សម្រាប់អ្នកដែលលែងនៅទីនេះទៀត ហើយ» ត្រូវបានសម្ពោធ និងដាក់តាំងជាផ្លូវការ នៅសួនច្បារទល់មុខស្ថានទូតបារាំង ក្នុង រាជធានីភ្នំពេញ។ រូបសំណាករម្លឹកពីការចងចាំនេះ ក៏ជាផ្នែកមួយនៃសំណងដល់ភាគីដើម បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ក្នុងសំណុំរឿង០០២/០១ ផ្តោតលើការកសាងបូជនីយដ្ឋានរំម្លឹកការចង ចាំនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ផ្តល់ការគោរពដល់ជនរងគ្រោះនៃការជម្លៀសដោយបង្ខំ ដែលត្រូវ ទទួលស្គាល់ ដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ដែលបានចេញនៅក្នុង សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនៅថ្ងៃទី៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤។ ជាមួយគ្នានេះដែរ សាលា​ រាជធានីភ្នំពេញ បានអនុញ្ញាតឲ្យកសាង និងដាក់តាំងរូបសំណាកនេះ ដែលគម្រោងនេះ ក្រោមការឧបត្ថម្ភពីដៃគូសប្បុរសជន ដូចជា ស្ថានទូតបារាំងប្រចាំនៅព្រះរាជាណាចក្រ កម្ពុជា, វិទ្យាស្ថានស្លឹករឹត, សមាគមនអាន់វ៉ៃយ៉ា និងអនុស្សាវរីយ៍ធំ និងដៃគូ សប្បុរសជន ជាច្រើនទៀត។

ជាជនរងគ្រោះម្នាក់ក្នុងអំឡុងពេលខ្មែរក្រហមបានធ្វើការជម្លៀសប្រជាជនដោយ បង្ខំចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥ សិល្បករ សេរ៉ា ដែលពេលនោះ មានវ័យ១៣ឆ្នាំ បានបែកពីឪពុកនៅមុខស្ថានទូតបារាំង (កន្លែងដាក់តាំងរូបសំណាក បច្ចុប្បន្ន) ជាទីដែលត្រូវគាត់បានឃើញឪពុកជាលើកចុងក្រោយ។ នៅពេលដែល ខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ ក្រុមគ្រួសាររបស់ សេរ៉ា បានសុំសិទ្ធិជ្រកកោនក្នុង ស្ថានទូតបារាំងប្រចាំក្រុងភ្នំពេញ។ ឪពុករបស់គាត់ជាពាណិជ្ជករខ្មែរដែលចេះនិយាយបាន ច្រើនភាសា និងធ្លាប់បានទៅសិក្សានៅប្រទេសបារាំងផង។ សេរ៉ា និងម្តាយ រួមទាំងបងប្អូន ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា លើកលែងតែឪពុកដែលមានដើមកំណើត ខ្មែររបស់ សេរ៉ា តែប៉ុណ្ណោះដែលមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចាកចេញ ហើយត្រូវបាន ខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួនយកទៅ។ ក្រោយមក សេរ៉ា ក៏ទទួលដំណឹងថា ឪពុករបស់គាត់ ត្រូវ បានខ្មែរក្រហមសម្លាប់នៅឆ្នាំ១៩៧៨។​

រូបសំណាករម្លឹកដល់ការចងចាំនេះ សិល្បករ សេរ៉ា បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណង សម្តែងការគោរពដល់ជនរងគ្រោះនៃរបបខ្មែរក្រហម និងជាផ្នែកមួយនៃគម្រោងសំណង ដែលសម្រេចដាក់បញ្ចូលដោយតុលាការ ដែលទទួលខុសត្រូវលើការនាំយកអតីតមេដឹក នាំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហមមកកាត់ទោស។ ការដាក់តាំងរូបសំណាក នេះ នៅរាជធានីភ្នំពេញ គឺជាបង្ហាញពីជំហានបន្ទាប់នៃការទទួលស្គាល់ជាសាធារណៈអំពី ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានបង្កឡើង ព្រមទាំងផលប៉ះពាល់ដែលកើតមានចំពោះជនរងគ្រោះក្នុង របបខ្មែរក្រហម។ រូបសំណាកនេះ បានរម្លឹកពីភាពភ័យរន្ធត់ ជាក់ស្តែងរបស់ប្រជាជន កម្ពុជាក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលនៅតែបន្តលងបន្លាចប្រជាជនកម្ពុជាទាំងក្នុង និងក្រៅ ប្រទេសរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន និងកំពុងជ្រាបរាលដាលដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ជនរង គ្រោះកម្ពុជា។ ការតម្កល់នៅទីតាំងសាធារណៈនេះ បានផ្តល់ជាសារមួយនៃសន្តិភាព និង​ការផ្សះផ្សាថ្នាក់ជាតិដល់ជនរួមជាតិ។ លើសពីនេះ ការដាក់បង្ហាញស្នាដៃសិល្បៈ នៅទី​សាធារណៈ ក៏ជាការលើកទឹកចិត្តដល់សាធារណជនឲ្យជួបជុំគ្នា ដើម្បីរម្លឹកពីការចងចាំ និង​ឧទ្ទិសដល់មនុស្សជាទីស្រឡាញ់ដែលបានចែកឋានទៅហើយ។ យុវជន យុវនារី កម្ពុជាជំនាន់ក្រោយ​ ក៏គួរតែស្វែងយល់ពីបទពិសោធរបស់ឪពុកម្តាយ និងជីដូនជីតារបស់​ខ្លួន ដើម្បីឲ្យអ្នកទាំងនោះជាប់ទំនាក់ទំនងគ្នាតាមយៈការយល់ដឹងពីអំពើប្រល័យពូជ សាសន៍ និងរឿងរ៉ាវរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។ រឿងរ៉ាវទាំងនេះ​ត្រូវ​បាននិយាយតៗគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។

រូបសំណាកនេះ បានឧទ្ទិសដល់អ្នកដែលលែងនៅទីនេះទៀតហើយ ប្រហែលជា​ ទាក់ទងនឹងរបបប្រល័យពូជសាសន៍មានលក្ខណៈគួរឲ្យខ្លាច និងគួរឲ្យតក់ស្លុត។ ប៉ុន្តែ​ រូបចម្លាក់ «អ្នកអង្វរក» បែរជាបង្កឲ្យអ្នកទស្សនាមានអារម្មណ៍ទន់ភ្លន់ និងស្រស់ស្រាយ​ទៅវិញ។ ដោយគ្រាន់តែក្រលេកមួយភ្លែត យើងនឹងព្យាយាមវិភាគថា តើវាជារូបស្រី ឬ​រូបប្រុស តែរូបចម្លាក់នេះបង្ហាញពីមនុស្សជាតិ ជាងបង្ហាញពីលក្ខណៈភេទ។ រំពេចនោះ​យើងមានអារម្មណ៍ថា រូបចម្លាក់មានភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងយើងយ៉ាងខ្លាំង ដោយរូប​រាង​ដែល​ហាក់បីដូចជា​មនុស្សកំពុងតែធ្លាក់ពីលើទីខ្ពស់របស់រូបចំលាក់នោះ។ រូបចម្លាក់ ធ្វើឲ្យធ្វើឲ្យអ្នកទស្សនា មានអារម្មណ៍ អាណិតអាសូរពីភាពងាយរងគ្រោះរបស់វា ហើយរូប ចម្លាក់នេះធ្វើឲ្យយើងរឹតតែចង់ដឹងចង់ស្គាល់ថែមទៀត។

ការដាក់រូបនោះលើជើងទម្រទាបមានន័យថា សូម្បីតែក្មេងៗក៏អាចឈោងប៉ះ និង គយគន់ពិនិត្យមើលរូបនេះដោយផ្ទាល់ដែរ។ ផ្ទៃនៃរូបចម្លាក់នេះមានលក្ខណៈគ្រើមដូច​សំបក​ឈើ​ដែល​ធ្វើឲ្យយើងកាន់តែចង់ប៉ះ និងទំនាក់ទំនងជាមួយរូបចម្លាក់នេះ។

ពេលដែលយើងកាន់តែស្មឹងស្មាធបញ្ចូលអារម្មណ៍គិតដល់រូបចម្លាក់នេះ យើងកាន់ តែចង់ទៅលួងលោមរូបនេះ។ តើយើងមិនអាចទៅចាំទ្ររូបនេះនៅពេលដែលវាធ្លាក់បាន ឬទេ? យ៉ាងហោចណាស់យើងអាចបោសអង្អែលរូបនោះ ក៏ដូចជាគយគន់ទុក្ខសោក និងភាពឯកោរនៃរូបចម្លាក់ ហើយក្នុងពេលតែមួយបង្ហាញពីអារម្មណ៍ស្រដៀងគ្នាដែល យើងកំពុងតែមានជាមួយនឹងរូបចម្លាក់នេះ។ ខណៈយើងធ្វើបែបនោះយើងនឹងដឹងក្នុងចិត្ត ថា តាមការពិតយើងកំពុងតែចងចាំ និងលួងលោមជនរងគ្រោះនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ហើយយើងកំពុងតែមានជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងជនរងគ្រោះទាំងនោះ តាមរយៈ បទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់យើង។

ដៃរបស់រូបចម្លាក់នេះ ដាក់ប្រណមចូលគ្នាក្នុងទម្រង់ជាកាយវិការសំពះអង្វរក។ ប្រហែលជារូបចម្លាក់នេះកំពុងតែសូមអង្វរព្រះព្រោះថា រូបនេះកំពុងតែមើលទៅកាន់ឋាន សួគ៌។ ប៉ុន្តែសោកនាដកម្មនៃអំពើប្រល័យពូជសាសាន៍កម្ពុជា បានប្រឡែងលេងនឹង ជំនឿរបស់មនុស្សចំពោះព្រះដែលទ្រង់អាចអនុញ្ញាតឲ្យមានព្រឹត្តិការណ៍ប្រល័យពូជសាន៍ នេះកើតឡើងបានដែលធ្វើឲ្យមនុស្សស្លូតត្រង់យ៉ាងច្រើននាក់ត្រូវរងទុក្ខវេទនា។

ទម្រង់នៃការធ្លាក់ចុះ និងការអង្វរករទៅការឋានសួគ៌របស់រូបចម្លាក់នេះ បានបង្កប់ ទៅដោយភាពស្រស់ស្អាត និងថ្លៃថ្នូរ។ ទម្រង់ដាំក្បាលចុះក្រោមរបស់រូបនោះ បង្កើត នូវរូបភាពនៃការអស់សង្ឃឹមមួយ តែហេតុអ្វីបានជាយើងមិនបង្វែររូបនេះឲ្យមានទម្រង់ ត្រឹមត្រូវក្នុងចិត្តរបស់យើង ហើយធ្វើឲ្យអ្វីៗត្រឹមត្រូវឡើងវិញទៅ? ពេលនោះយើង នឹងឃើញថា រូបចម្លាក់នេះកំពុងតែដើរលើពពក ដោយលើកដៃសំពះតាមបែបប្រពៃណី ខ្មែរ។ ឬក៏រូបនេះ ជារូបអប្សរាដែលកំពុងតែរាំអណ្តែតអណ្តូង? តើអាយុរបស់អប្សរារូប នេះត្រូវកាត់បន្ថយឬ? រូបចម្លាក់នេះត្រូវបានដកផ្តាច់ផុតចេញពីដី ដែលជារូបភាពដែល គួរឲ្យព្រួយបារម្ភមួយសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានពូជពង្សជាអ្នកធ្វើកសិកម្មដោយ ទំនាក់ទំនងជាមួយដីយ៉ាងស្អិតរមួត។ តើនេះជារូបស្រី្តម្នាក់ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីសង្គមមាតា ធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាមែនដែរឬទេ? រូបចម្លាក់នេះធ្វើឡើងពីលង្ហិនដែលជាលោហៈម្យ៉ាង ដែលសិល្បៈករខ្មែរសម័យអង្គរតែងតែប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើជារូបចម្លាក់ និងត្រូវស្គាល់ដោយ ប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់រូប។ ដូច្នេះហើយ ខណៈពេលដែលរូបចម្លាក់នេះបង្ហាញពីភាពឯកកោ យ៉ាងជាក់ស្តែង រូបចម្លាក់អ្នកអង្វរករនេះ ក៏បានផ្សាភ្ជាប់ទស្សនិកជនទៅកាន់អតីតកាល និងស្រុកកំណើតរួមរបស់អ្នកទាំងនោះ ក៏ដូចជាបានផ្សាភ្ជាប់ប្រជាជនខ្មែរទាំងអស់គ្នាដែរ។

គួរឲ្យសោកស្តាយចំពោះ សេរ៉ា ព្រោះថារូបចម្លាក់នេះស្ថិតនៅចំកន្លែង ដែលគាត់ បានឃើញមុខឪពុករបស់គាត់ជាលើកចុងក្រោយ ហើយ សេរ៉ា សូមគោរពអញ្ជើញ ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់គ្នាមកចូលរួមជាមួយគាត់ ក្នុងការរំឭកដល់អ្នកដែលលែងនៅ ទីនេះទៀតហើយ។ កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវមានស្តូកបូជនីយដ្ឋានទីធ្លា និងឱកាសបន្ថែមទៀត សម្រាប់ជួយឲ្យអ្នកជំនាន់ចាស់ បានសះស្បើយរបួសផ្លូវចិត្ត និងក្មេងជំនាន់ក្រោយ ចងចាំដើម្បីឲ្យប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះកើតមានម្តងទៀត។

ជាថ្មីម្តងទៀតហើយដែលស្នាដៃរូបចម្លាក់របស់ សេរ៉ា ផ្តល់ឱកាសក្នុងការ លួង លោមអ្នកដែលស្លាប់ទៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមក៏ដូចជាអ្នកដែលនៅរស់រានមានជីវិត តាម រយៈមនោសញ្ចេតនាការ យល់ចិត្ត និងមនុស្សជាតិរួមរបស់យើង។ ដូចគ្នាទៅនឹងស្នាដៃ សិល្បៈដទៃទៀតដែរ រូបចម្លាក់អ្នកអង្វរករបស់ សេរ៉ា មួយនេះជំរុញឲ្យមានការវិភាគ បក ស្រាយទៅតាមទស្សនៈនៃការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗរៀងៗខ្លួន។

អោក ឆាត៖ ជាប្រពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ យល់ឃើញថា ការដាក់តាំងរូប សំណាកនេះ ពិតជាល្អខ្លាំងណាស់។ គាត់បានរម្លឹកពីជីវិតរបស់គាត់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមថា គាត់ និងគ្រួសាររស់នៅស្រុកព្រះស្តេច ខេត្តព្រៃវែង។ កាលណោះ គាត់ត្រូវបានអង្គការ បំបែកចេញពីគ្រួសារឲ្យទៅរស់នៅកងកុមារ។ គាត់ត្រូវរែកដី ដើររើសអាចម៍គោ និងកាប់ ទន្ទ្រានខេត្តរៀងរាល់ថ្ងៃ។ ការរស់នៅឆ្ងាយពីគ្រួសារពិតជាលំបាកខ្លាំងណាស់ សម្រាប់ ឆាត ជាកុមារ ជាពិសេសគាត់មិនដែលបានហូបគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ហេតុនេះ​ ការដាក់ តាំងរូបសំណាកនេះ ឆាត ជឿជាក់ថា នឹងក្រើនរម្លឹកក្មេងៗជំនាន់ក្រោយអំពីរបបខ្មែរ​ក្រហម និងដាស់តឿនដល់អ្នកជំនាន់ក្រោយ ធ្វើយ៉ាងណាការពារ និងចៀសវាងកុំឲ្យ របប​នេះ កើតមានឡើងម្តងទៀត។

សូ វិទូ និស្សិតផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទ និងវិចិត្រសិល្បៈ៖

វិទូ ធ្លាប់បានឃើញស្នាដៃរបស់ សេរ៉ា ម្តង ក្នុងអំឡុងពេលតាំងពិព័រណ៍។ ផ្ទាំងគំនូរ និងចម្លាក់របស់គាត់ពិតជាស្នាដៃវិចិត្រកម្មមួយដែលបង្កប់ន័យទាក់ទងនឹងការចងចាំអំពី របបខ្មែរក្រហម។

សម្រាប់ វិទូ ស្នាដៃចម្លាក់របស់ សេរ៉ា មានរចនាបថថ្មីប្លែកពីគេ និងជាមធ្យោបាយថ្មី មួយក្នុងការតំណាងឲ្យគំនិតនៃសិល្បៈ។ ចម្លាក់នេះមានលក្ខណៈសហសម័យ និងទំនើប ហើយមានភាពល្បីរន្ទឺនៅក្នុងពិភពលោកដោយសារតែចម្លាក់នេះជំរុញឲ្យការស្រមើស្រមៃរបស់មនុស្សឈានទៅរកភាពអរូបីយ និងគំនិតគ្មានដែនកំណត់។

ចម្លាក់នេះធ្វើអំពីស្ពាន់ ជារូបចម្លាក់នៃមនុស្សម្នាក់ដែលទម្រេតខ្លួនលើជើងទម្រ ស្ពាន់ ដោយរក្សានូវលំនឹងបានយ៉ាងល្អ។ ចលនានៃចម្លាក់នេះហាក់ដូចជាបង្ហាញអំពីការ ឈឺចាប់ និងកំពុងស្នើនូវក្តីមេត្តាពីនរណាម្នាក់។ តាមរយៈការគ្របដណ្តប់ទៅដោយ ស្រទាប់រឹង និងពណ៌ស្រអាប់នៃសមាសធាតុផ្សំរបស់ចម្លាក់ វិទូ គិតថា ចម្លាក់នេះតម្រូវឲ្យ មានការចំណាយពេល និងបទពិសោធន៍ អមជាមួយនឹងភាពអត់ធ្មត់ដើម្បីសម្រេចបាន។

ចម្លាក់របស់ សេរ៉ា បាននាំអ្នកទស្សនាទៅក្នុងស្ថានភាពនៃការឈឺចាប់ និងការចង ចាំមួយរបស់ជាតិអំឡុងរបបខ្មែរក្រហម ជាពិសេសការក្តោបក្តាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ នៅពេលនោះ ខ្មែរក្រហមដែលទទួលបានជ័យជម្នះ បានគ្រប់ គ្រងលើទីក្រុងភ្នំពេញ ព្រមទាំងធ្វើការរៀបចំសង្គមកម្ពុជាសាជាថ្មី។ ខ្មែរក្រហមបាន បង្ខំឲ្យប្រជាជនចាកចេញពីទីក្រុងដោយហិង្សា។ រូបចម្លាក់នេះធ្វើការបកស្រាយយ៉ាង ច្បាស់អំពីផ្នត់គំនិត អំពើហិង្សា និងទុក្ខសោក នាខណៈពេលនោះ។

ចំណុចដំបូងបង្អស់ដែលទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍របស់ វិទូ គឺ ចលនា និងលំនឹង នៃ រូបចម្លាក់នេះ។ វិទូ យល់ថា សិល្បៈករប៉ុនប៉ងបង្ហាញអំពីរូបភាពជាក់ស្តែងនៃចលនា ដងខ្លួន ដែលបង្ហាញដល់អ្នកទស្សនាអំពីអារម្មណ៍ឈឺចាប់ និងការសំពះអង្វរសុំក្តីមេត្តា។ វិទូ ចាប់អារម្មណ៍ចំពោះភាពលម្អិតនៃស្រទាប់ស្ពាន់ តាមការយល់ឃើញផ្ទាល់ខ្លួន ស្រទាប់ នេះត្រូវ បានគួបផ្សំទៅដោយខ្សែបន្ទាត់ ចំណុចតូចៗ និងខ្សែពត់ពេន ធាតុទាំងនេះបាន បង្កើតជា ស្រទាប់បង្កប់ និងយ៉ាងល្អិតៗ ដែលហាក់ដូចជាក្តោបនូវការចងចាំនៃរូបចម្លាក់ ផ្ទាល់។

វិទូ យល់ថា សេរ៉ា បាននាំយកនូវអ្វីដែលតំណាងឲ្យការចងចាំរបស់ទីក្រុងភ្នំពេញ ខណៈដែលបុគ្គលនីមួយៗស្ទើរតែភ្លេចអស់បាត់ទៅហើយ។ វិទូ មានការជឿជាក់ប្រកប ដោយសុទិដ្ឋិនិយមថា ខណៈដែលរូបចម្លាក់នេះត្រូវបានតម្លើងនៅទីតាំងរបស់ខ្លួន មនុស្ស ជាច្រើនប្រាកដជាមានការចាប់អាម្មណ៍ ហើយរូបចម្លាក់នេះនឹងក្លាយជាស្នាដៃនៃការចង ចាំមួយ ដែលរំឭកយើងទាំងអស់គ្នាអំពីសម័យកាលដ៏ខ្មៅងងឹតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ វិទូ ក៏សង្ឃឹមថានឹងមានស្នាដៃ ឬរូបចម្លាក់ប្រភេទនេះជាច្រើនទៀត លេចរូបរាងនៅក្នុងទីក្រុង របស់ខ្ញុំ គឺទីក្រុងភ្នំពេញ។

សៀង សត្យា និស្សិតផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម នៃសកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទ និងវិចិត្រសិល្បៈ៖

សត្យា មានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារតែលំនឹងនៃទ្រង់ទ្រាយរបស់រូប ចម្លាក់ ក៏ដូចជា ស្រទាប់ស្ពាន់គ្រើមនៃរូបចម្លាក់។ ដូចទៅនឹងស្ថាបត្យកម្មដែរ តុល្យភាព មាន តួនាទីសំខាន់ ណាស់ក្នុងការបង្ហាញនូវគោលបំណងនៃវត្ថុក្នុងលំហមួយ។ សត្យា យល់ថា រូបចម្លាក់របស់ សេរ៉ា ពិតជាស្ថិតនៅត្រង់ចំណុចដ៏សមស្របមួយ។ ផ្នែកទម្រេត ចុះនៃចលនារបស់រូបចម្លាក់នេះ បង្ហាញអំពីភាពចលាចល និងច្រួលច្របល់ ចម្លាក់នេះ បង្កើតឲ្យមាន អារម្មណ៍ ឈឺចាប់ ការព្រួយបារម្ភ ភាពភ័យខ្លាច ដែលធ្វើឲ្យ សត្យា យល់ថា ស្មុគស្មាញ។ អារម្មណ៍ច្របូកច្របល់ជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុងការគិតរបស់ សត្យា ហើយពុំអាច ផ្ចង់ស្មារតីបាន។ សត្យា ព្យាយាមតាំងខ្លួនខ្ញុំនៅក្នុងស្ថានភាពនៃរូបចម្លាក់នេះ នៅក្នុង ស្ថានភាព​ដែលតម្រូវឲ្យ សត្យា បណ្តែតខ្លួនក្នុងលំហ តាមរយៈកាយវិការនៃរូបចម្លាក់ សត្យា ស្រមៃដល់ខណៈពេលមួយដែល សត្យា ពុំមានកម្លាំង ពុំមានអាវុធដើម្បីប្រយុទ្ធ តបត ពុំមានសមត្ថភាពដើម្បីរត់គេចពីការបំពានលើសិទ្ធរស់រានរបស់ សត្យា អ្វីដែល សត្យា​ មានគឺត្រឹមតែដៃទទេមួយគូ ដែលប្រណមឡើងអង្វរសុំក្តីមេត្តា។

រូបចម្លាក់នេះពិតជាបានរំលេចឲ្យមនុស្សឃើញអំពីរូបភាពនៃព្រឹត្តិការណ៍សោកនាដកម្មនៃប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ដែលបង្កឲ្យជនរងគ្រោះប្រមាណ២លាននាក់បាត់បង់ជីវិត នោះ គឺរបប ប៉ុល ពត។ រូបចម្លាក់នេះ​បង្ហាញអំពីភាពអាណិតអាសូរ និងការផ្សះផ្សាអំពី ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសោកនាដកម្មរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ សត្យា ជឿជាក់ថា ការស្រមើស្រមៃ គឺជាអាហារនៃគំនិត យើងតែងមានការស្រេកឃ្លាន ដូច្នេះ ខ្ញុំរំពឹងថា រូបចម្លាក់នេះនឹងនាំ មកនូវអ្វីដែលសង្គមនេះខ្វះខាតដោយពុំដឹងខ្លួន ក៏ដូចជាសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ​ដែលមានចំណង់ផ្នែកគំនិតច្នៃប្រឌិត ការស្រមើស្រមៃ និងសិល្បៈ។

សត្យា មានការជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា រូបចម្លាក់នៃការចងចាំនេះ នឹង រំឭកអំពីការ ចងចាំនៃអ្នកទាំងឡាយដែលបានបាត់បង់មនុស្សជាទីស្រឡាញរបស់ខ្លួននៅក្នុងរបប ខ្មែរក្រហម ក៏ដូចជាឧទ្ទិសដល់ “អ្នកទាំងឡាយដែលលែងមានវត្តមាននៅទីនេះទៀត ហើយ”។ ជាជាងការរំឭកអំពីភាពព្រឺព្រួចនៃពេលវេលាដ៏ខ្មៅងងឹតទាំងនោះ រូបចម្លាក់ នៃ ការចងចាំនេះ ធ្វើឲ្យអ្នកដើរឆ្លងកាត់មានអារម្មណ៍អាណិតអាសូរ និងក្តីសង្ឃឹមសម្រាប់ អនាគតដ៏សុខដុមមួយ ដោយមិនបំភ្លេចអំពីអតីតកាល។

អំពីសិល្បករ អ៊ឹង ភូសេរ៉ា

សេរ៉ា កើតនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦១។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ ការសិក្សាថ្នាក់ អនុបណ្ឌិតផ្នែកវិចិត្រសិល្បៈនិងថ្នាក់បណ្ឌិតផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រសិល្បៈនៅសាកលវិទ្យាល័យ សូប៊នក្នុងទីក្រុងប៉ារីស សេរ៉ា បានបំពេញការងារក្នុងវិស័យនេះ ក្នុងនាមជាសាស្ត្រាចារ្យ និងជាសិល្បករ។ ស្នាដៃរបស់សេរ៉ារួមមានគំនូរ ចម្លាក់ ការគូររូប ការដាប់ និងសៀវភៅ គំនូរបែបក្រាហ្វិក។ អ្វីដែលគួរជាទីកត់សម្គាល់នោះ គឺ សេរ៉ា ជាអ្នកនិពន្ធ សៀវភៅគំនូរ បែបក្រាហ្វិកនានាដែលបង្ហាញអំពីសោកនាដកម្មរបស់កម្ពុជារួមមាន៖ Impasse et rouge (ឆ្នាំ ១៩៩៥, បោះពុម្ពជាថ្មីនៅ ឆ្នាំ ២០០៣), L’eau et la terre (ឆ្នាំ ២០០៥), Lendemains de cendres (ឆ្នាំ ២០០៧)។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៩មក គាត់តែងតែរៀបចំ សិក្ខាសាលា ស្តីពីការនិពន្ទសៀវភៅគំនូរបែបក្រាហ្វិក នៅវិទ្យាស្ថានភាសាបារាំងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ក៏ ដូចជាសិក្ខាសាលាដែលជំរុញឲ្យមានការចូលរួមផ្តោតលើគោលគំនិតនៃសិល្បៈមានរូបរាង នោះគឺ Les Ateliers de la Mémoire (សិក្ខាសាលានៃការចងចាំ)។ សិក្ខាសាលា ជំរុញឲ្យមានការចូលរួមក្នុងផ្នែកសិល្បៈមានរូបរាង ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅមជ្ឈមណ្ឌល សោតទស្សន៍បុប្ផា ណា បានដើរតួនាទីជាការដាស់តឿនរំ ឭកដ៏សកម្មនិងមានអានុភាពអំពី ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្លោចផ្សាររបស់កម្ពុជាតាមរយៈការបង្កើតឲ្យមានការចូលរួមពីសំណាក់ប្រជាជន ជំនាន់ក្រោយ នៅក្នុងស្នាដៃនៃការចងចាំ អំពីអតីតកាល ដែលហាក់ដូចជាត្រូវបានស្គា ល់ច្បាស់ តែមិនធ្លាប់បានដឹងសោះ។ តាមរយៈភាសាសម្តែងចេញ របស់សៀវភៅគំនូរបែប ក្រាហ្វិក សេរ៉ាព្យាយាមពង្រីកឲ្យលើសពីការចែករំ លែកកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រពីជំនាន់ មួយទៅជំនាន់មួយទៀត ដោយផ្តល់ដល់យុវជនកម្ពុជានូវឱកាសមួយ ដើម្បីយល់ដឹងអំពី ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួនតាមរយៈការបង្កើតស្នាដៃសិល្បៈ។

នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៧ សេរ៉ា បានបង្កើតស្នាដៃចម្លាក់នៃការចងចាំ សម្រាប់ដាក់តាំង នៅទីវាលមួយ សម្រាប់សហគមន៍កម្ពុជានៅក្នុងទីក្រុង ប៊ូស៊ី សានចច។ បូជនីយដ្ឋាន តំណាងនេះ ឧទ្ទិសដល់អ្នកដែល គ្មានឈ្មោះត្រូវបានតម្កល់នៅរង្វង់មូលមួយដែលក្រោយ មកទីតាំងនេះ ត្រូវបានកែឈ្មោះទៅជាទីតាំងក្រុងភ្នំពេញ។

ក្នុងរយៈពេលជាង២៥ឆ្នាំ កន្លងមក ការងាររបស់ សេរ៉ា ត្រូវបានដាក់តាំងបង្ហាញ ដាច់ដោយឡែក និងរួមជាមួយស្នាដៃរបស់អ្នកដទៃទៀត នៅក្នុងប្រទេសបារាំង និង ប្រទេសកម្ពុជា។ នៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ វិទ្យាស្ថានភាសាបារាំង ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បានប្រារព្ធគម្រប់ខួប២០ឆ្នាំ របស់ខ្លួនដោយរៀបចំការតាំងពិព័រណ៍ស្នាដៃដ៏ច្រើនសន្ធឹក សន្ធាប់របស់ សេរ៉ា។

នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១២ ក្រុមសិល្បៈ Art Absolument បានសម្រេច ជ្រើសរើស សេរ៉ា ជាសិល្បករបែបសហសម័យដ៏ល្អប្រសើរមួយរូប ក្នុងប្រទេសបារាំង នាអំឡុងពេល ដប់ឆ្នាំ កន្លងមក។ នេះគឺជាការទទួលស្គាល់ដ៏វិសេសវិសាលមួយដែលផ្តល់កិត្តិយស និង កេរ្តិ៍ឈ្មោះដល់ ទេពកោសល្យឆ្នើមរបស់សិល្ប-កររូបនេះ។

បន្ថែមពីនេះទៅទៀត សេរ៉ា ក៏មានកិត្តិស័ព្ទល្បីរន្ទឺចំពោះស្នាដៃគំនូររស់រវើក តាម រយៈការសម្តែងយ៉ាងពិសេសជាសាធារណៈ។ សេរ៉ា បានទទួលរង្វាន់ និងអាហារូបករណ៍ ជាច្រើនអនេក អ្វីដែលគួរជាទីកត់សម្គាល់ជាងគេបំផុតនោះគឺ រង្វាន់ពីវិទ្យាស្ថានសិល្បៈ ជាតិនៃប្រទេសបារាំង។ សេរ៉ា បានរក្សាតំណែងបង្រៀនដ៏ថ្លៃថ្លារបស់ខ្លួននៅសូប៊នចាប់តាំ ងពីឆ្នាំ១៩៨៩។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ សេរ៉ា ត្រូវបានឧទ្ទេសនាមជាប្រធានកម្មវិធី សិក្សានៅ សាលាហ្វារពន្លឺសិល្បៈក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ប្រទេសកម្ពុជា។ បច្ចុប្បន្ន សេរ៉ា កំពុងធ្វើការ សិក្សាស្រាវជ្រាវនិក្ខេបបទថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់ខ្លួននៅឯ Paris I Panthéon-Sorbonne ក្រោម ការដឹកនាំរបស់ យ៉ាន់ ថូម៉ា។

ទាវ សារៈមុនិន្ទ​ បុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា