Month: March 2018

កាលពីក្មេង​ សោម បានបួសរៀននៅវត្តទឹកឃ្លាំងបានរយៈពេលបីវស្សា។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៧០  ក៏បានស្ម័គ្រចិត្ត​ចូលបម្រើក្នុងជួរបដិវត្តន៍តាមការដឹកនាំរបស់ឈ្មោះ រាជ ដែលជាមេភូមិ។ កាលណោះ ​ប្រជាជន​ភាគច្រើនមានការ​ស្រឡាញ់​ពេញចិត្តចំពោះការដឹកនាំរបស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ហើយមិនបានពេញចិត្តនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់លោកសេនាប្រមុខ​ លន់ នល់ ឡើយ។

នៅពេលចូលបម្រើក្នុងជួរបដិវត្តន៍ សោម បានចូលទៅព្រៃម៉ាគីដែលមានទីតាំងនៅ ក្នុងស្រុកសណ្តាន់ (ខាងក្បាលដំរី ជិតភ្នំជី)។ នៅពេលដែលបំពេញការងារនៅទីនោះ សោម តែងបានឃើញវត្តមានរបស់មេដឹកនាំមួយចំនួនដូចជា ​ខៀវ សំផន អៀង សារី  ហ៊ូ​ នឹម​ និង​ ហ៊ូ​ យន់។

ក្រោយពេលដែលខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជម្នះទាំងស្រុងនាថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រុមគ្រួសាររបស់ សោម ត្រូវបានអង្គការជម្លៀសឲ្យទៅរស់នៅភូមិផ្សេង។  ចំណែក សោម ស្ថិតនៅក្នុងអង្គភាពពាណិជ្ជកម្ម ផ្នែកដឹកជញ្ជួនស្រូវ ដោយក្នុងមួយក្រុមមានសមាជិកចំនួន១២នាក់ និងមានរថយន្តចំនួន១២គ្រឿង។ រថយន្តដឹកស្រូវទាំងនោះ ជា រថយន្តនាំមកពីប្រទេសចិន។ សោម នៅចាំថា រថយន្តមួយៗ ដឹកស្រូវបានចំនួនតែ​១០បាវ យកទៅដាក់នៅរោងម៉ាស៊ីនកិនស្រូវនៅខេត្តកំពង់ចាម។ បន្ទាប់ពីកិនបានជាអង្កររួចរាល់ហើយ ត្រូវដឹកអង្ករទាំងនោះមកឲ្យអង្គភាពយោធា។

ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ បន្ទាប់ពីធ្វើការនៅក្នុងអង្គភាពពាណិជ្ជកម្មផ្នែកខាងដឹកជញ្ជូនស្រូវបានមួយរយៈមក ដោយសារ សោម ពូកែហែលទឹក និងមានជំនាញខាងចែវទូកផងនោះ កែ ពក ដែលជាលេខាភូមិភាគកណ្តាលបានចាត់តាំង សោម ឲ្យមកធ្វើការខាងនេសាទត្រីនៅកំពង់ឆ្នាំងវិញ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឈ្មោះ នាង មកពីតំបន់៤១។ នៅពេលដែលអង្គភាពនេសាទផលិតបានជា ត្រីងៀត ប្រហុក សោម ក៏បានដឹកជញ្ជូន​ត្រីងៀត ប្រហុកទាំងអស់នោះ តាមកាណូតយកមកដាក់នៅតាមឃ្លាំងម្តុំជ្រោយចង្វារភ្នំពេញ។ មួយរយៈកាលក្រោយមកទៀត កែ ពក បានចាត់តាំង សោម ឲ្យទៅនៅខាងទន្លេសាបជាមួយ តាយ៉ាន នៅក្នុងអង្គភាពនេសាទត្រីដដែល។ ពេលនោះ សោម បានទទួលនាទីជាអនុ​ប្រធានមើលការ​ខុសត្រូវប្រជាជនធ្វើត្រីប្រហុក និងផ្អក។ សោម បានបន្តឲ្យដឹងថា គាត់ធ្លាប់បានចូលរួមប្រជុំជាមួយ កែ ពក និងសមាជិកមួយចំនួន ​មកពីគណៈតំបន់៤១ និងតំបន់៤២។​ នៅពេលប្រជុំ សោម បានរាយការណ៍ជូនថ្នាក់លើអំពីកិច្ចការនានាដែលអង្គភាពរបស់គាត់បានអនុវត្តកន្លងមក និងបន្ទាប់មកថ្នាក់លើក៏​បានដាក់ផែនការថ្មីៗទៀត ដើម្បីយកទៅអនុវត្តបន្ត។

ក្រោយមកទៀត សោម បានទទួលសំបុត្រពីពាណិជ្ជកម្មភូមិភាគ ដោយបានដាក់បទបញ្ជាឲ្យចាត់ចែងធ្វើត្រីប្រហុកឲ្យបានសម្រេចតាមផែនការរបស់អង្គការ ដើម្បីចែកចាយត្រីប្រហុកទៅតាមភូមិភាគនានា តាមរយៈនីរសារឈ្មោះ ហេង​​ និងឈ្មោះ ងួន។ លុះពេលអង្គភាពរបស់ សោម​ ធ្វើត្រីប្រហុកបានសម្រេចតាមផែនការដែលបានកំណត់រួចហើយ សោម បានចាត់ចែងដឹកតាមរថយន្ត និងកាណូតមកចែកជូនតាមភូមិភាគ និងតំបន់នានាតាមការស្នើសុំ។

បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំទៅ សោម បានសម្រេចចិត្តរត់គេចខ្លួនទៅប៉ៃលិនជាមួយយោធាខ្មែរក្រហមផ្សេងៗទៀត ហើយបានធ្វើដំណើររហូតទៅដល់ជំរំខាងអ៊ីដាវប្រទេសថៃ ដោយបានចំណាយពេលប្រហែលជាងកន្លះខែ​។ ឆ្នាំ១៩៨១-១៩៨២ សោម ត្រូវបានផ្លាស់ទៅនៅខាងយោធាការពារព្រំដែននៅបន្ទាយឆ្មារ និងនៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ក្រោយមក សោម មាននាទីដឹកជញ្ជូនគ្រាប់កាំភ្លើងយកមកឲ្យ​អង្គភាពយោធារបស់តាម៉ុកនៅអន្លង់វែង ដោយបានធ្វើដំណើរកាត់តាមស្រុកវ៉ារិន​ សៀមរាប និងស្រែណូយ។​ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៨៥ សោម បានសម្រេចចិត្តឈប់ធ្វើការ​ដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ ហើយបានមករស់នៅជាមួយកងមីងៗ នៅតំបន់អន្លង់វែង។

មួយរយៈក្រោយមក សោម ក៏បានរៀបការប្រពន្ធនៅលើភ្នំ១០០៣ ដែលពិធីរៀបមង្គលការនេះថ្នាក់លើជាអ្នករៀបចំឲ្យ។ លុះក្រោយមកទៀតក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមបានធ្វើសមាហរកម្មចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល  សោម បានសម្រេចចិត្តវិលត្រឡប់មករស់នៅក្នុងភូមិអូររុនជាមួយក្រុមគ្រួសារ កសាងជីវិតសារជាថ្មីរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។

ស៊ិន សុធីតា

ដើមកំណើតភូមិទួលសាលា

កាលដើមឡើយភូមិទួលសាលានេះ ត្រូវបានហៅថា ភូមិ៨០០ ព្រោះកងពល៨០០ បានមកគ្រប់គ្រងនៅទីនេះ។ ចុងឆ្នាំ១៩៩០ ដោយសភាពការណ៍ក្នុងប្រទេសនៅមិនទាន់ មានសន្តិភាពនៅ​ឡើយ​ ដូច្នេះពេលណា​ស្រុកភូមិមានសភាពការណ៍អសន្តិសុខ (កង​កម្លាំងរបស់រដ្ឋាភិបាល​វាយប្រហារយាធា​ខ្មែរ​ក្រហម) ប្រជាជនក៏នាំគ្នារត់ទៅជំរំអូរត្រាវ​(ទឹកដីថៃ) ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឈ្មោះ ធិន ជាជន​ជាតិ​ទំពូន។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ ប្រជាជនបាននាំគ្នាចាកចេញពីជំរំអូរត្រាវ (ទឹកដីថៃ) មកតាំង​ទីលំនៅនៅទីនេះ ដោយសារ​ភូមិសាស្រ្តនៅទីនេះមានសភាពស្ងប់ស្ងាត់។ បន្ទាប់មក អ្នកភូមិបាន​ពិភាក្សាគ្នា ហើយបាន​មូលមតិគ្នាដាក់ឈ្មោះឲ្យភូមិនេះថា “ភូមិត្រពាំងប្រីយ៍”។ ប៉ុន្តែការដាក់ឈ្មោះឲ្យ​ភូមិមួយ​នេះថាជាភូមិត្រពាំងប្រីយ៍ មិនបានសម្រេចដូចការគិតនោះទេ ពីព្រោះឈ្មោះត្រពាំងប្រីយ៍​នេះ ត្រូវបានយកមកប្រើសម្រាប់ដាក់ឲ្យឈ្មោះរបស់ឃុំវិញ គឺឃុំត្រពាំងប្រីយ៍សព្វថ្ងៃ។ មក​ដល់​ឆ្នាំ២០០០ ដោយមានការបែងចែកភូមិឃុំសារជាថ្មី រាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចរៀបចំ​បង្កើតភូមិមួយនេះដោយ​បាន​ដាក់ឈ្មោះថា “ភូមិទួលសាលា” នេះបើយោងតាមបទ​សម្ភាសជាមួយលោកអ៊ំ ហែម ឃិន ជាប្រធានភូមិទួលសាលាបច្ចុប្បន្ន។

ភូមិទួលសាលា ជាភូមិមួយក្នុងចំណោមភូមិទាំង៦៨ របស់ស្រុកអន្លង់វែង។ ភូមិនេះ​មានព្រំប្រទល់ខាងលិចជាប់នឹងភូមិឯកភាព ខាងកើតជាប់នឹងផ្លូវជាតិលេខ៦៧ ខាងជើង​ជាប់នឹងភូមិជើងភ្នំ និងខាងត្បូងជាប់នឹងភូមិឃ្លាំងកណ្តាល ហើយនៅខាងជើងឆៀងខាង​លិច​ចុងភូមិ មានស្រះអូរជីកមួយយ៉ាងធំ និងនៅចំកណ្តាលភូមិទួលសាលានេះ ក៏មាន​ស្រះ​ឈូក​ធំមួយដែរ។ ក្រោយមកដោយមានជំនួយឧបត្ថម្ភពីមូលនិធិសហភាពអ៊ឺរ៉ុប ខាង​អាជ្ញាធរ​បានយកគ្រឿងចក្រមកកាយបាតស្រះឲ្យ​មានជម្រៅជ្រៅជាងមុន និងមានទំហំធំ​ជាងមុន។

បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមបានធ្វើសមាហរណកម្ម ចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលមក ហេដ្ឋារចនាសម័្ពន្ធនានារបស់ភូមិទួលសាលា ហាក់មានការអភិវឌ្ឍគួរឲ្យកត់សម្គាល់ដូចជា ការកសាងសាលារៀនថ្នាក់បឋម ថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យ ​ការកសាងផ្លូវជាតិធំជាងមុន​ទៅកាន់​ខេត្តព្រះវិហារ ត្រពាំងប្រាសាទ ការកសាងមន្ទីរពេទ្យ និងវត្តអារាមជាច្រើនដែល​ក្នុងសម័យ​សង្គ្រាម​មិនដែលមានការអភិវឌ្ឍដូច្នេះទេ។

ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរចេញពីទីរួមស្រុកអន្លង់វែងតាមផ្លូវជាតិ​លេខ៦៧ ហើយបត់ស្តាំ​ចូល​តាមផ្លូវដីក្រហមធំមួយទៅ​កាន់ភូមិ​ទួលសាលា។ ភូមិនេះមានចម្ងាយជាង២០គីឡូ​ម៉ែត្រ​​ពី​ទីរួមស្រុកអន្លង់វែង​។ ផ្លូវចូលភូមិមាន​សភាពលំបាកដោយអន្លើ ព្រោះមានការដ្ឋាន​ដែល​កំពុងធ្វើការសាងសង់ស្ពានច្រើន​កន្លែងតាម​បណ្តោយផ្លូវ។ ពេលខ្ញុំមកដល់ភូមិទួល​សាលា ខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ថា នៅក្នុងភូមិទាំងមូលហាក់​មានសភាពស្ងប់ស្ងាត់។ បន្តិច​ក្រោយ​មកទើបខ្ញុំដឹងថា អ្នកភូមិមួយចំនួនធំបានចេញទៅប្រមូលផលដំឡូង ព្រោះជារដូវប្រមូល​ផល។ ចំណែកអ្នកខ្លះទៀត ចេញទៅធ្វើចម្ការដាំពោត ដំឡូង និង​ស្រូវ។

បន្ទាប់មក ខ្ញុំក៏បានជួបជាមួយអ៊ុំប្រុសម្នាក់ដែលសព្វថ្ងៃគាត់ធ្វើជាប្រធានភូមិទួល​សាលា​នេះ និងបានសួរនាំគាត់ពីរឿងរ៉ាងដែលបានកើតឡើងក្នុងជីវិតរបស់គាត់ពីដើមរៀង​មក។ អ៊ំប្រុសបាននិយាយប្រាប់ខ្ញុំថា គាត់មានឈ្មោះ ហែម ឃឹន បានធ្វើជាមេភូមិទួល​សាលា​នេះតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មកម៉្លេះ។ ឃឹន មានអាយុ៧១ឆ្នាំ (កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧) នៅ​ភូមិទួលទ្រា ឃុំជប់ ក្រុងសួង ខេត្តកំពង់ចាម។ ឃឹន មានឪពុកឈ្មោះ ហែម សែន (ស្លាប់) ម្តាយឈ្មោះ កុល ម៉ៅ (ស្លាប់) និងមានបង​ប្អូនចំនួនប្រាំមួយនាក់ ស្រីបីនាក់ប្រុសបីនាក់។ គាត់បានរៀបការនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ ជាមួយប្រពន្ធ​ឈ្មោះ អែង អ៊ី បច្ចុប្បន្នមានកូនចំនួន​ប្រាំមួយនាក់ ប្រុសបីនាក់​និងស្រីបីនាក់។

ឆ្នាំ១៩៦៥ ឃឹន បានចូលរៀន​នៅ​សាលាមេមត់ត្រឹមថ្នាក់ទី៧ចាស់។ លុះដល់ឆ្នាំ​១៩៧០ ក្រោយរដ្ឋប្រហារ ក៏ឈប់រៀន ហើយមករស់នៅជាមួយបងប្រុសធ្វើជាកម្មករចៀរ​ជ័រ​កៅស៊ូនៅ​មេមត់។ ឃឹន បានរៀបរាប់ថា នៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ ការវាយប្រយុទ្ធគ្នារវាង​កងទ័ព លន់​ នល់ និងកងទ័ពយួននៅ​ឯបានលុង ក្នុងខេត្តរតនគិរី បានផ្ទុះឡើង។ ស្រប​ពេលនោះដែរ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ក៏បាន​អំពាវនាវឲ្យកូនចៅចូល ព្រៃម៉ាគីនៅ​ខេត្តរតនគិរី ដើម្បីតស៊ូវាយរំដោះយកទឹកដីមកវិញ។ ឃឹន​ បានបន្តថា សភាពការណ៍នៅ​ពេលនោះ មានភាព​ច្របូកច្របល់ ព្រោះម្យ៉ាងប្រជាជនខ្លាចយួនកៀរ​យកទៅ ហើយម្យ៉ាង​ទៀត​ខ្លាចកងទ័ព លន់ នល់​ ចាប់ខ្លួន។ ក្រោយមក ស្រុកបានលុងក៏ត្រូវបាន​រំដោះ មកវិញ។ ក្រោយព្រឹត្តិការណ៍បានស្ងប់ស្ងាត់ ឃឹន ក៏ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យមករស់នៅ និង​ធ្វើស្រែនៅក្នុងភូមិកំពង់សង្គម ស្រុកបានលុង ខេត្តរតនគិរី។

មកដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ឃឹន បានរស់នៅក្នុងសហករណ៍ភូមិត្រពាំងក្រហម ដោយ​ពេលនោះ ខ្មែរក្រហមបានប្រើឲ្យគាត់ធ្វើស្រែរួម និងហូបចុកជាសមូហភាព។ ខ្មែរក្រហម​បាន​ប្រើឲ្យប្រជាជន​ធ្វើការងារចាប់ពីម៉ោង៥ព្រឹក​ ដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃ ទើបសម្រាកដើម្បីហូប​បាយ​ថ្ងៃត្រង់ និងចុះធ្វើការ​បន្តទៀត​​នៅម៉ោង១រសៀល​ រហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ នៅពេល​យប់ តាមក្រុមនីមួយៗមានការ​ប្រជុំនិយាយពីការងារបង្កបង្កើនផល ធ្វើស្រែចម្ការ ដែល​បាន​ធ្វើនាពេលកន្លងមក។ ឃឹន បានបន្តថា នៅក្នុងសហករណ៍របស់គាត់ ប្រជាជនមិន​ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបង្ខិតបង្ខំឲ្យធ្វើការងារធ្ងន់ ឬធ្វើបាបទេ ប៉ុន្តែ ស្របពេលនោះដែរ នៅ​កន្លែង​ផ្សេងៗតែងមានលេចឮព័ត៌មានថា ខ្មែរក្រហមបានធ្វើ​បាបប្រជាជន ដោយបង្ខំឲ្យធ្វើ​ការងារធ្ងន់ និងផ្តល់របបហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់ជាដើម។

ឆ្នាំ១៩៧៦ ឈ្មោះ ខាត គណៈតំបន់គ្រប់គ្រងសហករណ៍ក្នុងស្រុកបានលុង ត្រូវ​បាន​ខ្មែរ ក្រហមចាប់ខ្លួនបញ្ជូន​មកភ្នំពេញ។ ចំណែក ឃឹន ដែលជាប្រជាជនធម្មតាត្រូវនៅ​ធ្វើស្រែតាម សហករណ៍ និងហូបបាយជាសមូហភាពដដែល។ លុះដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ទើបនាំ​គ្នារត់ចេញពីសហករណ៍ ទៅរស់នៅក្នុងព្រៃនៃខេត្តរតនគិរី។ ការរស់នៅទីនោះមិន​មាន​លក្ខខណ្ឌល្អប្រសើរប៉ុន្មាន​ទេ ព្រោះត្រូវរស់នៅក្នុងខ្ទមតូចៗ ដើររុករកជីកម៉ើមក្តួចនៅ​ក្នុង​ព្រៃយកមកហូប ហើយក៏គ្មាន​អំបិលសម្រាប់ហូបគ្រប់គ្រាន់ដែរ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ឃឹន និងអ្នកផ្សេងៗទៀតដែលមានគ្នាពី៥០០ ទៅ១០០០នាក់ ត្រូវបង្ខំចិត្តបន្តរស់នៅក្នុង​ព្រៃរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៧-១៩៨៨ ទើបបានបន្តដំណើរដោយថ្មើរជើងដែលត្រូវប្រើរយៈពេល​បីខែ ទើបទៅដល់ជំរំ​ប្រេង​ខ្យល់ និងជំរំអូរត្រាវក្នុងទឹកដីថៃ។ ពេលទៅដល់ជំរំ ឃឹន និង​អ្នកដទៃទៀតបានទទួលរបបប្រចាំខែ ដោយក្នុងម្នាក់ៗទទួលបានអង្ករ១២​គីឡូក្រាម ត្រី​កាម៉ុង ត្រីខកំប៉ុង ចំណែកទីកន្លែងស្នាក់នៅត្រូវធ្វើផ្ទះតូចៗដោយខ្លួនឯង។ នៅក្នុងជំរំ ប៉ូលីសថៃ តែងចូលមកមើលការខុសត្រូ​វលើប្រជាជនជាប្រចាំ។ ឆ្នាំ១៩៨៩ ឃឹន បានចេញ​ពីដីថៃ ហើយបានមករស់នៅក្នុងតំបន់៨០០ (ជាជំរំរបស់កងពល៨០០ ហើយដែលសព្វថ្ងៃ​ក្លាយជាភូមិទួលសាលា)។ ឃឹន បានវាតយកដីដើម្បីសាងសង់លំនៅដ្ឋាន និងធ្វើស្រែ​ធ្វើចម្ការដាំដំណាំគ្រាន់ដើម្បី​ចិញ្ចឹមជីវិត។ ពេលនោះ សភាពការណ៍ក្នុងប្រទេសនៅមិន​ទាន់​មានសន្តិភាពនៅឡើយទេ ពេលណា​ស្រុកភូមិមានសភាពការណ៍មិនស្រួល (កង​កម្លាំង​របស់រដ្ឋាភិបាល​វាយប្រហារយាធាខ្មែរក្រហម) ឃឹន ក៏នាំគ្នារត់ទៅជំរំអូរត្រាវវិញ ស្របពេលនោះខ្មែរក្រហមក៏បានឃោសនាប្រាប់ប្រជាជនថា បើ​មិនរត់​ប្រយ័ត្នគេ​សម្លាប់។ ហេតុនេះ ប្រជាជនតែងតែនាំគ្នារត់តាមយោធាខ្មែរក្រហម។ លុះ​ក្រោយពេល​សភាព​ការណ៍​មានភាពស្ងប់ស្ងាត់ ប្រជាជនក៏បាននាំគ្នាចុះមកតំបន់៨០០​វិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ខ្មែរក្រហមបានធ្វើសមាហរណកម្មចុះចូល​ជាមួយ​រាជរដ្ឋាភិបាល ពេល​នោះប្រទេសជាតិ និងប្រជាជននៅទូទាំងប្រទេសក៏បានទទួលនូវសុខសន្តិភាពពេញ​បរិបូណ៌។ ដោយ​ឡែក ឃឹន ក៏បានវិលត្រឡប់មករស់នៅ ក្នុងតំបន់៨០០វិញ ហើយតំបន់​៨០០ បានប្រែក្លាយ​ទៅជាភូមិទួលសាលា ស្ថិតនៅក្នុងឃុំត្រពាំងប្រីយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរ​មានជ័យ និងបាន​ប្រកបរបររកស៊ីធ្វើស្រែចម្ការរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។

ចៅ ព្រហស្បតិ

រឿងរ៉ាវជីវិតអ្នកស្រុកអន្លង់វែង

ប៊ូ ខន ភេទស្រី អាយុ៥៦ឆ្នាំ កើតនៅភូមិថ្មី ឃុំត្រាំងក្រសាំង ស្រុកទឹកផុស ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ។ សព្វថ្ងៃ ខន​ រស់នៅភូមិកណ្ដាលក្រោម  ឃុំអន្លង់វែង ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ ខន មានឪពុកឈ្មោះ ប៊ូ ទុន និងម្ដាយឈ្មោះ យ៉ង ប៉ាច​។ ឪពុកម្តាយរបស់ ខន បានបាត់បង់ជីវិតនៅពេលរត់បែកឆ្នាំ១៩៧៩។ ខន ជាកូនបងបង្អស់នៅក្នុងគ្រួសារ ដែលមានប្អូនបង្កើតចំនួនប្រាំនាក់ (ស្រីបីនាក់ និង ប្រុសពីរនាក់)។ នៅក្នុងចំណោមបងប្អូនរបស់ ខន គ្មាននរណាម្នាក់បាត់បង់ជីវិតឡើយ និងបានរស់នៅជុំគ្នានៅស្រុកកំណើត លើកលែងតែ ខន ដែលមករស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង។

ខន បានរៀបការចំនួនពីរលើក​។ លើកទីមួយនៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខន រៀបការជាមួយឈ្មោះ សេង អតីតជាងធ្វើផ្ទះឲ្យកងចល័តស្នាក់នៅ។ ខន​​ បានរៀបការដោយមិនបានស្រឡាញ់គ្នាទេ។ ខន និង សេង ត្រូវបានខ្មែរក្រហមផ្សំផ្គុំ ហើយដោយមានការភ័យខ្លាចនឹងការយកទៅសម្លាប់ចោល ខន និង សេង ក៏បានយល់ព្រមយកគ្នាជាប្ដីប្រពន្ធ។ ពិធីនេះបានប្រព្រឹត្តទៅដោយមានអ្នកត្រូវរៀបការប្រមាណជាពី១០ ទៅ២០គូ ចូលរួម។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមបានហៅប្ដីប្រពន្ធតំណាងឲ្យគូនីមួយៗឡើងចាប់អារម្មណ៍ និងប្តេជ្ញាចំពោះអង្គការស្រឡាញ់គ្នាអស់មួយជីវិត។ ក្រោយមក ប្ដីរបស់ ខន​ ឈ្មោះ សេង បានស្លាប់ពេលរត់ភៀសខ្លួនឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយសារប្តីគាត់មានជំងឺរាគ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ខន បានបាត់បង់កូនម្នាក់ទៀត នៅពេលរត់ ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែរ។  ក្រោយមក ខន បានរៀបការជាលើកទីពីរ នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ជាមួយឈ្មោះ ម៉ា ណាត ជាអតីតយោធាខ្មែរក្រហម (បច្ចុប្បន្ន អាយុ៦០ឆ្នាំ) ។ បច្ចុប្បន្ន ខន មានកូនចំនួនបីនាក់ (ប្រុសមួយ និង ស្រីពីរនាក់)។

ខន មិនបានរៀនសូត្រទេ ដោយសារតែជីវភាពគ្រួសារគាត់ខ្វះខាត ហើយម៉្យាង ទៀត ដោយសារតែប្អូនៗរបស់គាត់នៅតូចៗ ដូច្នេះគាត់ត្រូវនៅមើលថែប្អូនៗ។ ទោះបីយ៉ាងណា ​ប្អូនៗរ​បស់​ ខន សុទ្ធតែបានរៀនសូត្រ។

ខន បានរស់នៅជាមួយឪពុកម្ដាយរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣។  នៅក្នុងឆ្នាំដដែល ភូមិរបស់ ខន មានការទម្លាក់គ្រាប់បែកប្រភេទ បេ៥២ (B52) របស់អាមេរិក ទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ។ ការទម្លាក់គ្រាប់បែកទាំងនេះ បានធ្វើឲ្យប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងភូមិថ្មីជាច្រើននាក់បាន ស្លាប់ និង រងរបួស ហើយ ខន ក៏ស្ថិតនៅក្នុងព្រឹត្រ្តិការណ៍នៃការទម្លាក់បែកនោះដែរ ប៉ុន្តែ សំណាងល្អគាត់មិនបានរងរបួស ព្រោះឪពុកម្ដាយរបស់គាត់បានដឹកដៃគាត់រត់ចូលត្រង់សេទាន់ពេល។

នៅឆ្នាំ១៩៧៤ ខន បានចូលបដិវត្តន៍ដោយស្ម័គ្រចិត្តជាមួយយុវជនដ៏ទៃទៀត ដែលធ្វើជាឈ្លបយាមនៅតាមភូមិ។ ក្រោយមក ខន បាន​ចូលក្នុងក្រុមសិល្បៈ។ នៅក្នុងក្រុមសិល្បៈនោះមានសមាជិកប្រមាណជា២០នាក់ដែលមានប្រធានសិល្បៈឈ្មោះ​ ចំរើន។ ក្រៅពីធ្វើការងារសិល្បៈ រៀងរាល់មួយខែម្ដង ខន ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅជួយសែងយោធាខ្មែរក្រហមដែលរងរបួសដោយសារការប្រយុទ្ធជាមួយទាហាន លន់ នល់ នៅក្នុងសមរភូមិ ហើយ​យោធាខ្មែរក្រហមខ្លះទៀតបានរងរបួសដោយសារការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ ដោយសារទាហាន លន់ នល់ និង​ យោធាខ្មែរក្រហមជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នា ដូច្នេះនៅពេល យោធាខ្មែរក្រហមចាប់បានទាហាន លន់  នល់ យោធាខ្មែរក្រហមបានយក ទាហាន លន់ នល់ ទៅសម្លាប់ចោល។ ចំណែកទាហាន លន់ នល់ ដែលចាប់បានយោធាខ្មែរក្រហម ទាហាន លន់ នល់ ក៏អារកយោធាខ្មែរក្រហម ហើយដោតលើធាងត្នោត។ ខន បានរៀនរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នោះថា  នៅពេលដែលទាហាន លន់ នល់ វាយឈ្នះយោធាខ្មែរក្រហម ទាហាន លន់ លន់ បានចាប់យោធាខ្មែរក្រហម  ចងជាមួយខ្សែរួចអូសតាមពីក្រោយរថយន្ត។ បន្ទាប់ពីអូសបានចម្ងាយប្រមាណមួយគីឡូ​ម៉ែត្រ ទាហាន លន់ នល់ បានកាត់កយោធាខ្មែរក្រហមដោតជាប់ដើមត្នោត នៅចំពោះមុខអ្នកភូមិជាច្រើន។ ខន បានឃើញ ព្រឹត្តិការណ៍នេះផ្ទាល់ភ្នែក នៅភូមិត្រពាំងព្រីង។

ពីឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៧ ខន បាន​ចូលធ្វើការក្នុងកងចល័ត។ ខន និង កងឯទៀតត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យទៅរែកដី និងលើកទំនប់។ ក្រោយមក កងរបស់ ខន ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅព្រៃនប់ ខេត្តកំពត (បច្ចុប្បន្ន ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ) ដែលនៅទីនោះមានប្រធានកងចល័តឈ្មោះ ឡន។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខន ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនទៅខេត្តសៀមរាប និងបានចាត់តាំងគាត់ឲ្យធ្វើការនៅរោងចក្រតម្បាញ ដែលមានកម្មករប្រហែល១០០នាក់ ក្នុងនោះមានបុរសប្រមាណជា៤ ទៅ ១០នាក់ ជាជាងជួសជុលម៉ាស៊ីន។ នៅក្នុងរោងចក្រ ខ្មែរក្រហមប្រើម៉ាស៊ីនស្វ័យប្រវត្តិសម្រាប់ត្បាញ​ ហើយរោងចក្រនេះភាគច្រើនត្បាញក្រម៉ា។ នៅរោងចក្រនេះ ក៏មានចិញ្ចឹមដង្កូវនាងដើម្បីស្រាវយកសូត្រមកត្បាញដែរ។ ជីវភាពរបស់ ខន ពេលរស់នៅសៀមរាប មិនខុសពីរស់នៅតំបន់ព្រៃនប់ទេ គឺនៅតែមានការខ្វៈខាតដដែល។

របបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលកងទ័ពវៀតណាមបានវាយចូលមកប្រទេសកម្ពុជា ពេលនោះ ខន មិនបានវិលត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតទេ ព្រោះមិនស្គាល់ផ្លូវ និងខ្លាចការឃោសនាថា យួនអារក​។ ខន បានរត់ចូលព្រៃជាមួយប្រជាជនដ៏ទៃទៀតដែលភៀសខ្លួនដូចគ្នា។ ខន បានធ្វើដំណើរតាមផ្លូវពីខេត្តសៀមរាប រហូតដល់ កំរៀង ឡែម និង​ អូរដារ ខេត្តបាត់ដំបង សំដៅទៅព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ នៅឡែម មានអង្គការសហប្រជាជាតិមកយកប្រជាជនទៅរស់នៅប្រទេសទីបី ប៉ុន្តែ ខន មិនព្រមទៅ ថែមទាំងបានរត់គេចខ្លួន ព្រោះខ្មែរក្រហមបានបំផុសថាអាចយកទៅសម្លាប់​ និងមិនអាចត្រឡប់មកស្រុកវិញ។

នៅឆ្នាំ​១៩៨០ ខន បានរត់ទៅលើភ្នំដងរែក ដែលនៅទីនោះមានប្រជាជនប្រមាណជាមួយម៉ឺននាក់រស់នៅ។ ការរស់នៅរបស់ប្រជាជនពេលនោះ មានការជួយឧបត្ថមស្បៀងពីសំណាក់​ថៃ និងកាកបាទក្រហម។ ខន នៅក្នុងកងពល ៨០១ របស់ តាសារឿន (ហៅតា០៥)។ នៅលើភ្នំដងរែក ខន បានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសង្គ្រាម ដូចជា ជួយដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ ដែលមានទំហំប៉ុនៗកជើងទៅសមរភូមិមុខ។ ខន ក៏បានស្ពាយសាកាដូសម្រាប់ដាក់គ្រាប់នៅខាងខ្នងដែរ។ 

ក្រោយមក តាម៉ុក ដែលជាមេដឹកនាំនៅអន្លង់វែងបានឈូសឆាយផ្លូវឲ្យប្រជាជនដែលនៅលើភ្នំដងរែកត្រឡប់មករស់នៅអន្លង់វែងវិញ។ ចំណែក ខន នៅពេលចុះពីលើភ្នំ ក៏បានទៅរស់នៅជិតសាលារៀនសព្វថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពេលចរចាមិនត្រូវរ៉ូវគ្នា រវាងរដ្ឋាភិបាល និង​ តាម៉ុក ខន ក៏ឡើងទៅរស់នៅលើភ្នំដងរែកវិញ។  បន្ទាប់ពីមានការចរចារត្រូវគ្នា ខន បានចុះពីលើភ្នំ មករស់នៅអន្លង់វែងលើកទីពីរ។ ប៉ុន្តែ កន្លែងដែលគាត់ធ្លាប់រស់នៅពីមុនត្រូវបានយោធាខ្មែរក្រហមផ្សេងទៀតយក។ ដូច្នេះ ខន បានទៅរស់នៅភូមិកណ្ដាលក្រោម ដោយប្រកបរប​រធ្វើស្រែចម្ការ ។

ខន បានឲ្យដឹងថា នៅតំបន់អន្លង់វែងប្រជាជនចេះស្រឡាញ់ និង ចេះសាមគ្គីគ្នា។ ចំណែកបន្លែបង្កការដែលប្រជាជនដាំជុំវិញផ្ទះ ប្រជាជនចេះចែករំរែកគ្នាបរិភោគ ដូចជំនាន់ តាម៉ុក លើកលែងដំណាំមួយចំនួនដែលដាំដុះសម្រាប់តែផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពក្នុងគ្រួសាររបស់គាត់ប៉ុណ្ណោះ។

ដារ៉ារដ្ឋ មេត្តា​